مقدمه ای بر آموزش الکترونیک
با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و نفوذ وسایل ارتباط از راه دور ، ابزارها و روش های آموزشی نیز دچار تغییر و تحول گردیده است.:
آموزش الکترونیکی و آموزش مجازی در سطح وسیعی از جامعه گسترده گردیده،کلاس های آموزشی به صورت غیر حضوری و به نحوه آموزش الکترونیکی برگزار می گردد. امروزه بدلیل پیشرفت و گسترش اینترنت علاوه بر آموزش بیشتر امور روزمره نیز بصورت الکترونیکی در آمده که در اینجا لازم است و نقش ارزشمند آموزش الکترونیکی در رشد و شکوفایی جامعه بپردازیم.
ویژگی بارز زمان کنونی انفجار اطلاعات در مکان و زمان است که در اثر رشد شتبابناک فن آوری موجود آمده است سرعت حیرت انگیز رشد فن آوری اطلاعات فضایی را ایجاد کرده است که باید سازمانها با تمام توان آمادگی لازم را داشته باشند تا از مسیر رشد و توسعه از این حرکت پویا باز نمانند این موقعیت الزاماتی را می طلبد که ناگزیر باید به آن مجهز شد و اطلاعاتی را در اوّلین فرصت حاصل کرد و بکار برد و سپس تولید اطلاعات نمود تا سازمانی پویا و زنده در عرصه جهانی و هم حرفی برای گفتن داشته باشیم , و قابلیت هایی که خداوند ارزانی داشته است را به شایستگی بکار ببریم .
امروزه اکثر سازمانها بر این باورند که گذر از مرحله برگزاری و اجرای برنامه های آموزشی کارکنان در کلیه سطوح از شیوه سنتی آن به صورت آموزش الکترونیکی ( E - Learning ) بر اساس تحقیقات به عمل آمده در شرکتها و مؤسساتی که تاکنون از اینگونه تجهیزات و امکانات آموزشی بهره گرفته اند ، نشان می دهد که اجرای این مهم در سه حوزه اصلی:
· بهبود عملکرد
· افزایش کارآیی و اثربخشی
· کاهش هزینه های آموزش
تأثیربه سزایی داشته است , به طوری که آمارها نشان می دهد حدود 40 درصد کاهش هزینه در اینگونه شرکتها و مؤسسات بدون کاهش اثربخشی از طریق جایگزینی و بکارگیری آموزشهای الکترونیکی گزارش شده است . در بُعد افزایش کارآیی و اثربخشی مشخص شده است که آموزشهای الکترونیکی زمان یادگیری فراگیران را به طور متوسط بین 25 تا 50 درصد کاهش داده و نشان داده است که زمان فعال حفظ اطلاعات نیز به نسبت قابل ملاحظه ای افزایش یافته است . و در خصوص بهبود عملکرد نیز عنوان گردید که با آموزش الکترونیکی می توان محیط کاری با نیروی انسانی آموزش دیده در حداقل زمان ممکن ایجاد نمود که نتیجه آن بهره وری بیشتر در سازمان خواهد بود .
سازمانها می توانند با بهبود شرایط و اجرای برنامه های آموزش آشنا سازی کارکنان با نحوه بهره گیری از آموزش الکترونیکی , صرفه جوئیهای بسیاری را در پرداخت هزینه های حقوق و بکارگیری کارکنان بویژه در حوزه تخصصی و کارشناسی بعمل آورند .
با اجرای برنامه های آموزشی به شیوه الکترونیکی نه تنها از کیفیت نظارت و اجرای آموزش کاسته نمی شود بلکه با توجه به قابلیتهای بسیار وسیع اجرایی این گونه سیستمها ، می توان از مرحله نیازسنجی آموزشی و برنامه ریزی تا مرحله اجرا و نظارت و ارزیابی و نتیجتا" صدور گواهینامه های مربوطه به نحوی بسیار مطلوب و همه جانبه اقدام نمود که این مهم خود باعث صرفه جویی سالیانه نسبت به هزینه های آموزشی به شیوه سنتی می شود .
پنج اشتباه در استفاده از آموزش الکترونیکى
بخش مقاله آى تى ایران - داگرچه آموزش الکترونیکى فنآورى مورد بحث روز مىباشد، اما شرکتهایى که اقدام به پیادهسازى این فنآورى مىنمایند اگر از برخى موارد مشکلزا حذر ننمایند، با دشواریهاى فراوانى مواجه خواهند شد.
بهترین شیوه: تشکیل کمیته پیاده سازى آموزش الکترونیکى که در آن یکى از مدیران بلند پایه شرکت در رده معاونین یا اعضاى هیأت مدیره، به همراه اعضایى به نمایندگى از تمامى حوزهها (از جمله دفتر فنآورى اطلاعات) براى راهبرى توسعه، استقرار و رشد مداوم آموزش الکترونیکى، شرکت دارند
2-محتواى آموزشى خسته کننده و ضعیف
بهترین شیوه: حصول اطمینان از اینکه محتواى آموزشى از نظر فنآورى داراى طراحى مناسب مىباشد و دانشجویان را مجذوب خود مىنماید. انتخاب دقیق محصولات آماده و یا سفارشى که منطبق با نیاز کارمندان و ضامن رشد حرفهاى آنان باشد، بهتر از خرید کتابخانههاى حاوى صدها عنوان مطلب مىباشد.
بهترین شیوه: حصول اطمینان از اینکه زیرساختهاى موجود نیازهاى اولیه آموزش الکترونیکى را برآورده مىسازند و فنآورى بکارگرفته شده براى دانشجویان قابل درک و روشن مىباشد. همکارى نزدیک با دفتر فنآورى اطلاعات در هر مرحله از ایجاد و استقرار آموزش الکترونیکی. ارتقاء اجزا بر اساس رشد نیازمندیها در عوض خرید فنآورى که داراى امکاناتى اضافى مىباشد که بکار نمىآیند.
بهترین شیوه: ساماندهى یک تیم از بخشهاى مختلف سازمان که شامل بازرگانى، آموزش و مدیریت مىشود، بمنظور تهیه مداوم اطلاعات، تجربیات و پشتیبانى مورد نیاز دانشجویان.
بهترین شیوه: تعیین خط مبناى اندازهگیرى مهارتهاى کاربران و قراردادن مقاصدى براى رشد دانشجویان با استفاده از آموزش الکترونیکی. تدوین برنامه آموزش الکترونیکى براى هر کارمند همراه با تجربیاتى که باعث ایجاد دگرگونى در کارایى شغلى وى مىشود و ترتیب دادن سیستمى براى اندازهگیرى این نتایج.
● تاریخچه آموزش الکترونیکی در جهان
تفاوت آموزش سنتی و مدرن در اینجا سه تفاوت بررسی شده
فرآیند آموزش
رویکرد سنتی: یک روش و محتوی آموزشی برای همه
رویکرد مدرن: روش و محتوی آموزشی سفارشی شده برای هر آموزش
زمان آموزش
رویکرد سنتی : یک بازه زمانی برای همه
رویکرد مدرن : بازه زمانی که توسط آموزش گیرنده تعیین می شود
محل آموزشی
رویکرد سنتی : یک مکان خاص برای همه
رویکرد مدرن : هر مکانی که آموزش گیرنده بتواند به مطالب آموزشی دسترسی پیدا کند
اما چند دلیل برای استفاده از آموزش الکترونیکی معرفی تکنولوژی های جدید به دانش آموزان و آموزش چگونگی دست یابی به تکنولوژی های جدید.
تشویق دانش آموزان برای بدست آوردن اطلاعات از طریق تکنولوژی های جدید.
حضور در اطاق های بحث و گفتگو برای تبادل نظر در مورد مطالب که منجر به تولید دانش می شود .
برقرای ارتباط با مدیر قسمت آموزشی در هر زمان.
کسانی که به علت داشتن کار یا معلولیت و عوامل دیگر قادر به حضور در کلاس درس فزیکی نمی باشند می توانند به راحتی و بدون مشکل از این روش استفاده کنند.
برای افرادی که امکان خروج از کشورشان را برای ادامه تحصیل ندارند.
دستیابی به جدید ترین اطلاعات روز دنیا در رشته مورد نظر.
دامنه آموزش الکترونیک
بعد از اینکه با مفاهیم مقدماتی آموزش الکترونیک آشنا شدید بهتر است دامنه یادگیری آن را نیز بدانید. یا به عبارت بهتر، آموزش الکترونیک در چه محیط هایی و با چه ابزاهایی ارائه می شود. آموزش الکترونیک دامنه گسترده ای دارد و بسته به نوع استفاده و امکانات به چند دسته تقسیم می شود.
1. آموزش بر پایه وب: در این روش آموزش از طریق اینترنت خواهد بود. در اکثر موارد آزمون ها و ارائه مدرک هم از طریق الکترونکی و وب است. کلاس های درس ، یادداشت های درس، جزوه ها، اتاق بحث، پست الکترونیکی و غیره جزء ویژگی های این روش هستند و همگی برروی وب ذخیره می شوند. البته به علت انعطاف پذیری فوق العاده آموزش الکترونیک می توانید نحوه آموزش را به طریق دلخواه، مناسب با فعالیت خودتان، شرایط موجود و امکانات طراحی و پیاده سازی کنید؛ از این رو بعضی از ویژگی های گفته شده می توانند در سیستم شما وجود نداشته باشند یا ویژگی های دیگری جایگزین آن ها باشند.
2. آموزش مبتنی بر کامپیوتر: در این روش احتیاجی به اتصال به اینترنت و حتی به شبکه نیز نیست. مگر در موارد خاص. در این روش اطلاعات بروی یک واسط الکترونیکی ذخیره می شود و کاربر با استفاده از یک کامپیوتر یا ابزار خواننده آن واسط الکترونیکی می تواند از آن استفاده کند. یک مثال متعارف آن استفاده ازCD آموزشی است که در کشور خودمان بسیار از آن استفاده می شود
3. آموزش از طریق وسایل و ابزار دیجیتال همراه: آموزشی است که از طریق و سایل و ابزارهای دیجیتالی همراه از جمله PDA و Tablet PC و ... ارائه می شود.
4. آموزش از طریق تلفن همراه: آموزشی است که کاملا جدید است و تقریبا می تواند در گروه بالا قرار گیرد اما به علت افزایش تعداد افراد دارنده تلفن همراه و تمرکز بروی این روش که به mlearning شهرت یافته دسته ای جدا برای آن در نظر گرفته می شود. به خوبی می توان این روش را پیاده سازی کرد. ولی لازمه آن ایجاد زیر ساخت های مخابراتی است. خیلی از مردم مخصوصا در جوامع شهری وقت زیادی از خود را در انتظار وسایل نقلیه، ترافیک و غیره از دست می دهند. تا همین چند سال پیش افراد برای استفاده از این وقت، کتاب هایی همراه خود جابه جا می کردند که مشکات خودش را داشت مثلا در را ه های ناهموار آسیب زیادی به چشم وارد می شد و ... . با ارائه ذخیره ساز های دیجیتالی صدا، مطالعه به سمت آموزش از طریق صدا حرکت کرد؛ ولی همچنان آموزش از طریق چشم بالاترین کارایی را دارد. بنابراین استفاده از ابزارهای دیجیتالی تصویری بهتر از همه است زیرا :
4.1 می توان به جای نوشته از تصاویر ثابت و متحرک و یا فیلم استفاده کرد
4.2 می توان اندازه نوشته ها را بسته به موقعیت و کاملا دلخواه بزرگ و کوچک کرد.
4.3 می توان از خوانندگان متن یا صدای ضبط شده همراه متن و حتی موسیقی در کنار آموزش استفاده کرد.
4.4 در صورت خستگی از مطالعه می توان از وسایل تفریحی داخل این وسایل استفاده کرد.
موفق باشید
دسته بندی نوع یادگیری ومزیت های آموزش الکترونیکی
کلا نوع یادگیری را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
1. یادگیری شخصی
2. یادگیری جمعی
3. کلاس های مجازی
1. یادگیری شخصی : در این دسته فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب می کند و در محیط اطراف خود مخصوصا اینترنت به دنبال اطلاعات مرتبط با آن می گردد و در آن زمینه تحقیق می کند سپس سوالات خود را از اساتید آن رشته به صورت offline می پرسد.
2. یادگیری جمعی : در این دسته شرایطی برای افراد مهیا می شود تا با یک دیگر و اساتید خود ارتباط بر قرار کنند. از جمله این ابزار Forum و chat و غیره است. در این روش معمولا زمان شروع و خاتمه دوره آموزشی و امتحانات برای همه آن گروه یکسان است.
3. کلاس های مجازی : در این دسته شرایط کاملا مانند کلاس درس است و حتی در بعضی از موارد در کلاس های فزیکی برگزار می شود. در این جا از ویدئو کنفرانس و به جای تخته سیاه از یک ویدئو پروژکتور استفاده می شود. گاهی از اوقات برای هر فرد یک کامپیوتر در نظر گرفته می شود و ارتباط ویدئویی از طریق صفحه نمایشگر و دوربین یا وب کم خواهد بود و هر کسی می تواند از طریق کامپیوتر با استاد ارتباط برقرار کند. این روش مخصوصا برای برگزاری کلاس هایی که استاد مربوط به آن درس به تعداد کافی موجود نیست و امکان جابه جایی اساتید هم وجود ندارد مفید می باشد به ویژه برا ی دانشگاه ها. شاخه ای از این دسته در پزشکی از راه دور نیز استفاده می شود.
مقایسه یادگیری از طریق آموزش الکترونیک و یادگیری در کلاس ها فزیکی معمولی
سعی شده است کلاس ها مجازی همانند کلاس های واقعی ایجاد شود اما برای اهداف آموزش الکترونیکی تغییر یافته و منعطف تر شده اند.نحوه ارائه درس باعث تعییر در نحوه یادگیری و مطالب آموزشی شده است. متون درسی، نحوه انتخاب آن ها و آموزش آن ها با آموزش سنتی متفاوت است.
مزیت های آموزش الکترونیک
1. نیازی به صرف وقت و حضور در کلاس نیست.
2. برخورداری از یک روش مطالعه انعطاف پذیر که مطابق نیاز دانشجو است.
3. سرعت مطالعه دست دانشجو است.
4. مانند کلاس های درسی برنامه آموزشی، راهنمایی درس ، دروس مرجع و ... وجود دارد.
5. در مطالعه به صورت online از مزایای کار گروهی بهره مند می شوید.
6. کنجکاوی و ابتکار بیشتر و دسترسی به تکنولوژی های جدید.
7. اطلاعات به روز است و از اطلاعات به روز می توانید استفاده کنید.
8. ارزیابی به صورت online است.
9. می توانید هر کجا که باشید مدرک خود را از طریق اینترنت به دیگران و رییس خود نشان دهید.
10. می توانید بیش از یک درس یا رشته را فرا گیرید.
11. آموزش الکترونیک را با استفاده از هر فراهم کننده خدمات اینترنتی و بدون محدودیت می توان به کار برد. اما ارائه دهنده دروس می تواند از یک اینترانت برای این کار استفاده کند که در این صورت محدوده آموزش محلی خواهد بود.
12. می توان از هر مرورگری برای آموزش الکترونیک استفاده کرد به شرطی اینکه برنامه های سایت با plug in های مرورگر مطابقت نماید. مثلا حمایت مرورگر از کدهای جاوا.
13. در هر زمان میتوان یاد گرفت.
14. در هر مکانی امکان یادگیری وجود دارد.
15. هزینه های یادگیری کاهش می یابد.
16. دانش و اطلاعات را عموم مردم می توانند بدست آورند.
17. نتیجه آموزش و یادگیری شما سریعتر مشخص می شود.
18. با استفاده از امکانات Multimedia مطالب بیشتر در ذهن می ماند.
19. تبعیض و پارتی بازی کمتر اتفاق می افتد.
چند نکته که در آموزش الکترونیکی باید مورد توجه قرار گیرد
1.زیر ساخت های مخابر اتی: زیر ساخت های مخابرتی در ایران هنوز مهیا نیست اما باعث نمی شود از آموزش الکترونیک صرف نظر شود.
2. مفاد آموزشی: مفاد آموزشی به صورت آموزش الکترونیک با روش های آموزش سنتی متفاوت است و باید هم فرق داشته باشد. در آموزش الکترونیک 40 تا 50 درصد متن آموزشی از طریق استاد و بقیه از همکاری و ارتباط دانشجویان تعیین می شود.
3. آموزش الکترونیک باید دوطرفه باشد تا کاربر خسته نشود، مثلا مانند CD ها آموزشی که فقط باید بیننده باشد نباشد. کاربر باید با آن ارتباط داشته باشد.
برنامه های شرکت ها و موسسات برای آموزش الکترونیکی
در چند سال گذشته موسسات زیادی مخصوصا در آمریکا اقدام به آموزش الکترونیک نموده اند از جمله مایکروسافت، سیسکو و ... که قصد دارد طی یک برنامه 10 ساله تمام دوره های آموزشی خود را به صورت online نیز ارائه کند و گواهینامه الکترونیکی برای ان ها صادر کند.
با ورود کامپیوتر به زندگی انسانها و به موازات آن گسترش شبکه اینترنت ، بسیاری از تعاریف و خدمات اجتماعی تغییر یافته و یا به سمت تحول بنیادی در حرکت است ، و هر روزه تاثیرات این دگرگونی ها در زندگی روزمره ما بیشتر نمایان می گردد. این جهان مجازی،که پدیده هزاره سوم تمدن بشری است ، در ابتدای راه خود دستاوردهای کم نظیری برای جوامع امروزی به ارمغان آورده است .
شبکه ای عظیم اطلاع رسانی ، فروشگاه و بنگاه های بزرگ اقتصادی ، موتور های قوی جستجوی اطلاعات ، موسسات و انجمن های مجازی و.... . به جرات می توان گفت یکی از بزرگترین دستاوردهای آن آموزش الکترونیکی (E-learning ) می باشد .
در این مقال سعی شده است با استفاده از آخرین مقالات و تحقیقات علمی ، مفهوم آموزش الکترونیکی و نقش آن در توسعه جوامع امروز برسی گردد.
● آموزش الکترونیک چیست ؟
منظور از E-Learning یا آموزش الکترونیکی، بطور کلی بهره گیری از سیستم های الکترونیکی، مثل کامپیوتر، اینترنت، CD های Multimedia ، نشریه های الکترونیکی و خبرنامه های مجازی نظایر این هاست که با هدف کاستن از رفت و آمدها و صرفه جویی در وقت و هزینه و ضمنا یادگیری بهتر و آسانتر.
البته سیستم هایی که E-learning به حساب میآیند و امکان یادگیری از راه دور را فراهم می کنند متنوع هستند. ولی در وهله اول آنچه که مهم است آگاهی علاقمندان از نوع این سیستم ها و انتخاب صحیح و نحوه استفاده درست از آنها است. این سیستم ها بعضا میتوانند جایگزین کلاس های حضوری هم باشند. درعین حال برای افراد سخت کوش و علاقمند میتواند مکمل کتاب و کلاس باشد. در یک جمله می توان گفت E-Learning آوردن یادگیری برای مردم است به جای آوردن مردم برای یادگیری .
در یادگیری الکترونیکی غیر از اینترنت، CD های آموزشی ، ویدیوهای آموزشی و همچنین ماهواره استفاده می شود .آماد نشان داده است که در سال ۱۹۹۹ بالاترین روش آموزش CD های آموزشی بوده است با ۵۳% ولی در سال ۲۰۰۴ پیش بینی می شود که E-Learning مقام اول آموزش را با ۶۳% کسب کند .
در Synchronous این امکان وجود دارد در آموزش الکترونیکی استاد و شاگرد به صورت همزمان با هم گفتگو کنند و در اتاقهای Chat با هم مباحثه کنند ولی در Asynchronous شاگردان مباحث خود را می پرسند استاد در زمان دیگری که مشخص کرده است به پاسخ ها جواب می دهد
روبرت مرداک (RUPERT Murdoch ) که بر روی آخرین تکنولوژی ها کار میکند می گوید:
I think education is going to be a very big part of the Internet
یعتی آموزش بخش عظیمی از اینترنت را به خود اختصاص خواهد داد.
این شخص هم اکنون در حال سرمایه گذاری در جهت درست کردن بزرگترین دانشگاه مجازی دنیا می باشد.
E-Learning باعث رشد اقتصادری شرکت ها و مراکز تجاری در دنیا شده است:
مرکز IDC پیش بینی نموده است رشد اقتصاد در زمینه E-Learning در سال ۲۰۰۰ از ۳/۴ بیلیون دلار به ۲۳/۱ بیلیون دلار در سال ۲۰۰۴ برسد که یک رشد ۶۸% را در هر سال نشان می دهد .
● آموزش الکترونیکی و رابطه آن با آموزش سنتی :
آموزش الکترونیکی روشهای آموزشی کنونی را تکمیل می کند و در بعضی از موارد جایگزین آن می شود.یکی از رویکردهای اصلی آموزش الکترونیکی ، آموزش ترکیبی به معنی بکارگیری بیش از یک رسانه در امر آموزش است مانند ترکیب آموزش توسط معلم و ابزارهای بر پایه وب که البته با این روش ، آموزش الکترونیکی جایگزین آموزش کنونی نمی شود بلکه آن را تکمیل می کند هرچه که در موارد بسیاری آموزش الکترونیکی به تنهایی می تواند پاسخگوی نیازهای آموزشی باشد.
در قرن جدید تنها چیزی که شما را می تواند از بقیه رقبا جلوتر بیندازد یادگیری سریعتر می باشد. همزمان و همراه با تحولات و تغییرات وسیعی که در جهان بوجود آمده است رویکردها و دیدگاه های اندیشمندان نسبت به آموزش و یادگیری نیز تحولاتی داشته است. در گذشته جهت آموزش Training را به کار می بردند که به معنای آموزش دادن همراه است و اکنون واژه Learning را به کار می بریم که به معنی آموزش گرفتن می باشد. در آموزش سنتی چون مبنای کار در آموزش دادن همراه بوده است در نتیجه آموزش به صورت اجبار، تنبیه و با زور همراه بوده و نتیجتا افت تحصیلی چه در کلاس درس و چه در خارج کلاس را به همراه داشته است اما در Learning چون خود فرد خواسته است که یاد بگیرد همراه با بازدهی بالایی می باشد. در سال ۱۹۹۵ شرکت IBM در ژاپن بخش آموزش منابع انسانی خود را از نام Training به نام Education تبدیل کرد.
● آموزش الکترونیکی و اقتصاد :
افزایش ارزش سرمایه بشری در اقتصاد جدید، ضرورت شکلهای بیشتر و بهتر آموزش را ایجاد نموده است. آموزش الکترونیکی نیز راهی جدید برای ایجاد یک اقتصاد جدید می باشد. ضرورت صنعت آموزش الکترونیکی گسترده بعنوان ادغام خدمات آموزشی و تکنولوژی سبب پیشرفت و ترقی فراوان شرکتهای آموزشی با دانش الکترونیکی شده است. در این صنعت چهار بازار اصلی از قبیل محتویات یادگیری فاصله دار (distribuited learning content)، توانمند کننده آموزش از راه دور (distance education enablers)، محیطهایon line
(online communities) و شرکتهای ارائه دهنده خدمات (online education related services online) وجود دارد.
پیدایش چنین تکنولوژیهایی، شرکتها را قادر می سازد تا مطالب آموزشی زیادی را با هزینه های کمتر از آموزش به روش سنتی در سر تا سر جهان ارائه دهند. بازار "یادگیری فاصله دار" آموزشی است که از طریق روشهای دیگر از قبیل اینترنت،سی دی رام، تلویزیون، نوار ویدئوئی و غیره ارائه می گردد. از لحاظ تاریخی رایج ترین روش، استفاده از CD-ROM است که کاربران می توانند توسط آن به محتویات امتحانات پاسخ گویند. با این وجود بازارهای زیادی در رابطه با آموزش از راه دور که در اینترنت فراهم می گردد ظهور نموده است. آموزش اینترنتی خود به دو دسته تقسیم می گردد یکی بطور همزمان (که مدرس کلاسهای online را با استفاده از تصویر یا ویدئو و چت تشکیل می دهد) و دیگری بطور غیر همزمان.
(که محتویات درسی از قبل ضبط شده است و هیچ واکنش یا عکس العمل زنده ای بین مدرس و دانشجویان برقرار نمی گردد اما تسهیلاتی فراهم می شود که دانشجویان بتوانند در هر زمان از روز در کلاسها شرکت نمایند). محیط های online ظهور یافتند تا بازارهای خاص مختلفی را در صنعت آموزش سرویس دهند. آموزش، زمینه ها و فرصتهای زیادی را برای رشد فراهم می آورد. اقتصاد جدید انگیزه های اقتصادی زیادی را ایجاد می نماید و موانع اساسی را برای آموزش در جهت اقتصاد پویا را از میان بر می دارد
● آموزش الکترونیکی در ایران :
داستان گسترش آموزش های مجازی در فضای آموزش عالی ، از تاسیس دانشکده مهندسی فناوری اطلاعات دانشگاه امیرکبیر www.aku.ac.ir آغاز شد . در این دانشکده که فعالیت مجازی دارد ، برخی از دوره های فنی و مهندسی مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت از راه دور تدریس می شود .
موفقیت های این دانشکده و برنامه های کلان دولت در جهت فراگیر تر کردن سطح آموزش عالی در استان های مختلف و ارائه امکانات بیش تر و بهتر به مراکز آموزش عالی استان ها و مراکز محروم ، رویکرد توسعه و راه اندازی سیستم های آموزش الکترونیکی را در دانشگاه های کشور گسترش داد.
ما حصل برنامه های تقویت آموزش از راه دور در مراکز آموزش عالی کشور که با کمک طرح تکفا www.takfa.ir نیز ، دنبال گردید ، ایجاد دوره های مختلف کارشناسی و کارشناسی ارشد به صورت از راه دور در چند دانشگاه مشهور تهران و شهرستان گردید . در این دانشگاه ها ، دانشجو می تواند بدون شرکت در آزمون ورودی یا کنکور سراسری ، و تنها بر اساس نمونه ها دانشگاه علم و صنعت ایران ، یکی از نمونه های بارز برگزاری دوره های آموزش الکترونیکی تحصیلات عالی در کشور است که از سال گذشته در این باره فعالیت های ارزنده ای داشته است .
سایت این دانشکده که درنشانی : www.elearning-iust.ir قراردارد، در خصوص ۳ رشته مقطع لیسانس و ۲ رشته مقطع فوق لیسانس از راه دور این دانشگاه ، اطلاعات جامعی را ارائه کرده است .
هفته گذشته نیز ، برای نخستین بار ، فرم ها و جزئیات ثبت نام مقاطع فوق لیسانس این دانشگاه اعلام شد که متوسط هزینه های ۲ سال یک دانشجو برای تحصیل در مقطع فوق لیسانس این دانشگاه ، ۶ میلیون تومان محاسبه شده که به عقیده شمار زیادی از علاقمندان به این نوع تحصیلات عالیه ، رقم بالایی به شمار می آید .
این دانشگاه حتی سرویس خط اینترنت پر سرعت را نیز برای دانشجویان فراهم نکرده و معلوم نیست ، این هزینه بالا ، بر اساس چه صورت هزینه هایی از دانشجو در هر ترم دریافت می شود. آن هم در وضعیتی الکترونیکی که استاد و مکان آموزشی و کتاب و امکانات دیگر مانند روش سنتی ، قرار نیست در اختیار دانشجو قرار بگیرد و قطعا ، هزینه راه اندازی الکترونیکی دروس مقطع فوق لیسانس ، این قدر هزینه ندارد که برای هر دانشجو ، ترمی ۱.۵ میلیون تومان هزینه داشته باشد !
دکتر غلامی ، رئیس دانشکده مجازی دانشگاه علم و صنعت در مورد گسترش شبکه های اطلاع رسانی در عصر جدید معتقد است :
گسترش شبکه های رایانه ای در سراسر دنیا تا به امروز و تأثیرات شگرفی که فنآوری جدید اطلاع رسانی بر توسعه و تحولات علمی، فنی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و اجتماعی داشته ، موجب سرعت بخشیدن به ارتباطات و تبادل اطلاعات بین میلیون ها انسان و هزاران سازمان ملّی و بین المللی گردیده است .
اس توان علمی و مالی دانشجو ، به انتخاب واحد در رشته مورد علاقه معرفی شده توسط دانشگاه مجازی ، پرداخته و پس از طی دوره دانش پذیری ، در صورت کسب حداقل های لازم ، به مرحله دانشجوی رسمی وارد شود و ادامه تحصیل دهد .
تحصیل در این دوره ها در هر مقطعی ، به صورت سایت اینترنتی و آموزش های الکترونیاما گویا ، شبکه های اطلاع رسانی به جای ان که سرعت و دقت و کیفیت را با هزینه به مراتب کم تر و بهتری نسبت به روش های سنتی در اختیار کاربران قرار بدهند ، در افزایش هزینه های سنتی (غیر الکترونیکی) افزوده اند. اکنون هزینه تحصیل در دانشگاه آزاد ، پیام نور و حتی شبانه دولتی ، کم تر از رقمی است که این دانشکده اعلام کرده است .
این در حالی است که وضعیت تحصیلی برای مقاطع لیسانس که طول دوره بیش تری دارند نیز ، زیاد تصور می شود . دانشگاه شیراز نیز که یک ماه پیش ، ثبت نام از متقاضیان تحصیل در دوره کارشناسی ارشد تجارت الکترونیک را آغاز کرده بود ، رقم حداقل ۵ میلیون تومان را برای تحصیل از راه دور دانشجویان متقاضی در این رشته اعلام کرد .
این رقم نیز ، مورد اعتراض جمع کثیری از علاقمندان به تحصیل در رشته جدید e-commerce قرار گرفت ، به گونه ای که با وجود درج خبر ثبت نام در خبرگزاری ها و برخی رسانه های خصوصی ، استقبال خیلی گسترده ای از سایت http://www.reisu-fars.com نشد و این مسئله موجب نشد تا خیلی از جماعت کنکوری هایی که در اعلام اسامی اخیر ، جز پذیرفته شدگان قرار نگرفتند ، به دوره های کارشناسی از راه دور فنی و مهندسی این دانشگاه مراجعه کنند. در حالی که قبل از برپایی این دوره ها ، رقم پیش بینی استقبال عمومی از این دوره ها ، بسیار بیش تر انتظار می رفت .
کی میسر شده است و امکان تعاملات الکترونیکی متنی و صوتی گسترده و فراگیری بین دانشجو و استاد برقرار شده است که نمونه های موفق آن را می توان در دانشگاه های مختلف مرتبط مشاهده کرد.
● بقیه ماجرا
مشخص است که کاهش استرس و فشار وارده بر دانش آموزان علاقمند به حضور در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ، جز با ایجاد دانشگاه های نوین با روش های مبتنی بر ICT و فراگیر کردن این برنامه ها در سطح کشور ، امکان پذیر نیست و توجیه اقتصادی ندارد .پر واضح است دانشجویی که نمی تواند به ازای هر ۶ ماه تحصیل ، ۵/۱ میلیون تومان هزینه حضور در کلاس های فوق لیسانس از راه دور را پرداخت کند ، قطعا باید به صف چندهزار نفری متقاضیان کنکور معمولی رفته و شاید سال های انتظار بکشد .
در این فاصله ، اگر وی فرد مستعد و علاقمندی برای رشته خاص باشد ، به دلیل گذشت چند ماه یا چند سال از عدم پذیرش وی به خاطر کمبود ظرفیت و مسائل این چنینی ، زمینه برای منصرف شدن وی فراهم می شود .
نگاهی به طراحی اتاق سرور استاندارد
ایجاد مکانی امن در جهت متمرکز کردن سرورهای شبکه و استفاده از منابع مشترک نگهداری، از عوامل مهم و تاثیرگذار پیشبرد کاری یک سازمان می باشند لذا در این راستا اتاق سرور ایجاد شده و مورد بهره برداری قرار می گیرد . اهداف اصلی در پیاده سازی اتاق سرور عبارتند از مقاومت سازه،ایمنی نفوذپذیری و اطمینان از صحت داده ها.دراین نوشتار مواردی که در طراحی و پیاده سازی اتاق سرور استاندارد مبتنی بر استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات مدنظر می باشد آورده شده است.
ساختار فیزیکی
§ تقویت ساختار، مقاوم سازی و ضدزلزله سازی
زلزله خیز بودن کشورمان ایران و لزوم پیشبینی صدمات در هنگام وقوع آن امری اجتناب پذیر می باشد که در طراحی و پیاده سازی سازه های مختلف سازمانی مدنظر می باشد. با توجه به اینکه اکثر ساختمان ها ، قدیمی ساز بوده و از ایمنی لازم برخوردار نیستند لذا باید تمهیداتی برای آن درنظر گرفت لذا پس از بازدید دقیق از محل ساختمان مناسب ترین مکان جهت استقرار اتاق سرور انتخاب شده و در صورتی که نتایج حاصل از لرزه سنجی ( تست برای سنجش میزان مقاومت سازه در برابر لرزه) مناسب نباشند اقدام به مقاوم سازی خواهد شد. بدیهی است در صورتیکه اتاق سرور در مکانی غیر از پایین ترین طبقه سازه باشد مقاوم سازی را باید از پی آغاز کرد و این خود مستلزم هزینه است.
مراحل کار مقاوم سازی :
o دیوارها تا رسیدن به سطح آجری تراشیده می شود.
o سوراخ ها و منافذ پر می شوند
o سطوح با یک لایه سیمانی پوشیده می شود
o لایه ای از ماده ضد آتش Fire Tard روی لایه سیمانی کشیده می شود
o مسیرگذاری کف و سقف جهت عبور لوله های اطفای حریق ، برق و شبکه انجام می شود.
o پس از انجام مراحل فوق اقدام به آهن کشی و ستون گذاری می شود
o شبکه های فلزی نصب شده و روی آن گچ کاری می شود
o پس از خشک شدن گچ لایه محافظتی و ضد آتش Epoxy پوشانده می شود.
مکان مناسب جهت اتاق سرور :
معمولا اتاق سرور را در پایین ترین طبقه درنظر می گیرند و این مکان باید با کانال ها و رایزرهای ساختمان در ارتباط باشد. در صورتیکه از این اتاق به اتاق های دیگر و همچنین به طبقات دیگر کانالی وجود نداشته باشد باید آن را ایجاد کرد.
سیستم های مکمل
§ سیستم تهویه و تخلیه گردوخاک
از عوامل مهم استهلاک تجهیزات الکترونیکی ، گرد و خاک می باشد. با نشستن گردو خاک روی Chipset های مختلف بردهای دستگاه ها و ایجاد لایه جانبی روی آن ها ، عمل خنک سازی آن ها با مشکل روبرو شده و خرابی زودرس را سبب می شود از اینرو سیستم تهویه هوای اتاق سرور نصب شده و مورد بهره برداری قرار می گیرد.
§ سیستم اطفای حریق
آتش سوزی به دلیل اتصال کوتاه ادوات برقی و همچنین وجود تجهیزات مختلف آتش زا از عوامل اصلی تخریب در سازمان ها می باشد لذا در این خصوص نصب تجهیزات مناسب اخطار و اطفای حریق مدنظر می باشد. نحوه کار چنین است :
1- با توجه به محدودیت فضای اتاق سرور جهت انتقال گاز مونواکسید کربن به داخل اتاق، از لوله های حامل استفاده می شود. محل قرارگرفتن نازل های نهایی باید در مکانهایی نزدیک به محل استقرار سرور ها و تجهیزات برقی تعبیه شود.
2- مخزن های گاز در مکانی خارج اتاق سرور قرار می گیرد و این مخزن ها به لوله های تعبیه شده داخلی مرتبط خواهند شد.
3- درمکان های مختلف اتاق سرور نظیر داخل رکها ، تجهیزات برقی داخلی و ... سنسورهای تشخیص حریق نصب می شود.
§ درب ضدحریق و مقاوم
با توجه به اهمیت محصور نمودن آتش و جلوگیری از گسترش آن ، درب اتاق سرور باید از جنس نسوز انتخاب شود.
§ رنگ ضد حریق یا EPOXY
جهت پر کردن کلیه درزها و ایجاد لایه حفاظتی بیرونی ضد آتش از Epoxy استفاده می شود. Epoxy در رنگ های مختلف موجود بوده و برای گرفتن جواب مؤثر حتما باید سطح زیرین کاملا خشک شده باشد.
رنگ های پلاستیکی و پلی استری محصولات جانبی پتروشیمی بوده و قابلیت اشتعال بالایی دارند لذا استفاده از آن ها مناسب اتاق سرور نمی باشند. درحال حاضر پوشش مناسب جهت اتاق سرور Epoxy می باشد که کلیه سطوح داخلی ( کف ، سقف ، دیواره های جانبی) را پوشش می دهد. دارای رنگ های متنوعی است و کاملا ضد حریق می باشد.
§ دوربین های کنترلی
باتوجه به اهمیت اطلاعات و لزوم مراقبت بیشتر ازتجهیزات اتاق سرور، نصب دوربین های کنترلی درون اتاق سرور بسیار مؤثر است. دوربین ها بطور 24 ساعته اتاق سرور را مانیتور کرده و Log ها را در سرور مربوطه ذخیره می کنند.
§ سیستم جارو برقی Vacum Cleaner
باتوجه به احتمال آلودگی اتاق سرور ناشی از تردد افراد در آن علی الرقم پوشیدن لباس های مخصوص توسط این افراد ، دستگاه جاروبرقی پیشبینی می شود. موتور و سایر تشکیلات این دستگاه در بیرون از اتاق سرور قرار گرفته و تنها لوله جمع کننده در داخل سرور قرارداده می شود.
§ سیستم کنترل دسترسی تردد
استقرار سیستم کنترلی مناسب جهت ثبت تردد افراد و مدیریت آن جهت اتاق سرور الزامی است. این سیستم دارای یک دستگاه کارت خوان چند گزینه ای (Multi Option Checking) ، کنترلر و مبدل های مرتبط با آن می باشد. افراد مجاز برای ورود به اتاق سرور باید کارت تردد را همراه داشته باشند. همچنین ثبت اثر انگشت و وارد کردن کدمخصوص از دیگر گزینه هایی است که می توان آن ها را فعال نمود.
§ سیستم تامین روشنایی
روشنایی داخل اتاق سرور باید به گونه ای طراحی شود تا در هنگام خروج شخص از اتاق سرور خاموش شوند و دلیل آن علاوه بر صرفه جویی برق ، جلوگیری از تولید حرارت توسط آن هاست. همچنین مسیرهای کنترلی و اصلی برق در تابلو برق اتاق سرور پیشبینی می شود.
§ سیستم خنک کننده داخلی
جهت برقراری دمای مناسب 18 درجه سانتی گراد اتاق سرور استفاده از دستگاه های خنک کننده درون آن الزامی است. مرسوم ترین خنک کننده در ایران ، کولرهای گازی هستند که توان آن ها باتوجه به میزان حرارت تولید شده اتاق سرور محاسبه می شوند.
ساختار برق شهر و برق اضطراری
کابل کشی اتاق سرور باید مطابق استاندارد های کابل کشی ساخت یافته با تجهیزات باکیفیت پیاده سازی شود. قسمت های مختلف جهت داشتن سیستم برق رسانی مطمئن شامل موارد زیر است :
o تابلو برق
o یو پی اس
o ژنراتور تامین
o چاه ارت
تابلو برق و ATS
یو پی اس
قطع ناگهانی برق در تجهیزات اتاق سرور نظیر روتر ها ، سوئیچ ها ، سرورها و . . . باعث اختلال در اکثر فعالیت های این دستگا هها شده و دربرخی موارد امکان ادامه کار آنها را کاملا ازبین می برد. باید درنظر داشت تنها قطع برق شهر اثرات مخرب به همراه ندارد. سیستم های کامپیوتری نسبت به نارسایی هایی مانند افت لحظه ای ولتاژ،ولتاژهای لحظه ای بالا ، نویز و تاثیرات فرکانس رادیویی و تغییرات فرکانس درمنبع تغذیه خود حساس هستند. یک UPS مناسب دارای شرایط زیر است :
o Online Double Conversion باشد
o توان کار با ژنراتور را داشته باشد یعنی Power Factor Correction را پشتیبانی کند
o جهت مانیتورکردن Online ، پروتکل SNMP را پشتیبانی کند
نکته : اگر UPS مشخصه PFC را نداشته باشد توان ژنراتور باید 5/1 برابر UPS درنظر گرفته شود و اگر داشته باشد 15/1 برابر UPS باشد.
ژنراتور تامین
ü چرا باید از ژنراتور استفاده کنیم ؟
با توجه به گرانی UPS های با توان بالا و همچنین نیاز به استفاده از باتری های متعدد جهت برق دهی طولانی مدت ، استفاده از ژنراتور الزامی است. نکته دیگری که باید درنظر بگیریم جاگیر بودن حجم زیادی باتری خارجی در فضای محدود اتاق سرور است.
دسته بندی ژنراتورها
ژنراتور ها را معمولا به دو دسته توان پایین و توان بالا دسته بندی می کنند. ژنراتورهای توان پایین تا 10 KVA برق دهی را پشتیبانی می کنند و معمولا سوخت آن ها بنزین است. سوخت ژنراتورهای توان بالا دیزلی است. ژنراتورها را به دو گونه دستی و اتوماتیک راه اندازی می کنند. زمان راه اندازی اتوماتیک حدود 2 دقیقه و راه اندازی دستی حدود 10 دقیقه می باشد. با توجه ایجادصدای بلند ژنراتور از محفظه صداگیر به نام کناپی استفاده می شود. این محفظه تا 85% کاهش صدا را به دنبال خواهد داشت.
چاه ارت :
جهت جلوگیری از بارهای اضافی و مخرب روی سیستم برقی ، سیستم زمین یا Earth باید برقرار شود دراین سیستم ، نول واقعی شده و به چاه ارت توسط کابل مسی مرتبط می شود. شرایط ایجاد چاه ارت استاندارد در زیر آمده است :
· حفر چاه تا رسیدن به خاک نم دار بایستی انجام شود .
· پودر ذغال و نمک (کلرید سدیم) به نسبت یک به دو ( هرکیلو ذغال دو کیلو نمک ) به مقدار 40 کیلوگرم در چاه ریخته شود ( این مواد با مقاومت خاک نسبت عکس دارند و کم یا زیاد کردن این مواد مقاومت خاک را زیاد و یا کم می گرداند )
· صفحه ای مسی به اندازه 50cm X 50cm و به قطر 1سانتی متربصورت تیغه ای( عمودی ) روی نمک و ذغال قرار می گیرد .
· سیم مسی به قطر 50 میلیمتر توسط کابلشو مسی و پیچ و مهره مخصوص از جنس مس جهت جلوگیری از پوسیدگی و زنگ زدگی به صفحه مسی متصل می شود .
· لوله پولیکا به قطر 4 یا 6 سانتی متر کنار هر چاه نصب می گردد . لازم به توجه است سوراخهای متعددی در بدنه لوله ها ایجاد شده تا اطراف لوله و چاه را مرطوب گرداند .
· در پایان نیز چاه با خاک رس و نرم پر می شود .
· مقاومت چاه با استفاده از دستگاه ارت سنج باید زیر 2 اهم باشد .
ساختار شبکه کامپیوتری اتاق سرور
آماده سازی اتاق سرور جهت ارتباطات شبکه ای سرورها با ایستگاه های مختلف شبکه از جمله کارهای پایه ای در اتاق سرور می باشد. درواقع کلیه کارها و هزینه هایی که در اتاق سرور انجام می شود هدفش استفاده منطقی و مطمئن از تجهیزات اتاق سرور می باشد. در زیر دو ساختار فیزیکی . منطقی شبکه آمده است :
§ ساختار فیزیکی شبکه
مرکز اطلاعات و پردازش روی شبکه سرورها هستند لذا ارتباط مناسب این سرورها با مجموعه شبکه امری اجتناب ناپذیر است. دراین راستا سه عامل زیر مدنظر هستند :
o کابل کشی استاندارد
o ثابت کردن رک ها
o کانال های عبور
ü پیاده سازی مدل سه لایه :
کابل کشی و پیشبینی مسیرهای داخل اتاق سرور باید به گونه ای باشد تا بتوان پیاده سازی مدل سه لایه شبکه را عملیاتی ساخت از این لحاظ داشتن نقشه منطقی و فیزیکی سوئیچ های مختلف شبکه باید پیش از اجرای مسیرگذاری در دستور کار قرار گیرد.
ü کابل کشی استاندارد :
رعایت اصول کابل کشی ساخت یافته و همچنین درنظر داشتن خم ها و زوایای مختلف در کابل کشی اتاق سرور باید در نظر گرفته شود.
ü ثابت کردن رک ها :
به دلیل جلوگیری از واژگون شدن رک ها در هنگام زلزله ، رک ها باید به کف وصل و مهار شوند. پیش از اجرای کف و ایجاد کانال های مختلف باید محل استقرار رک ها تعیین شده و بست ها و Holder های نگهدارنده در آن تعبیه شود لذا دانستن نوع و مدل رک ها ، اندازه آن ها ، موقعیت مکانی نسبت به یکدیگر باید تعیین شوند.
نکته : برخی از رک ها نظیر رک های HP دارای اتصالات مخصوص بوده و جهت نصب صحیح رک باید از آن ها استفاده کرد.
ü کانال های عبور :
جهت نظم بخشیدن به کابل های Portable نظیر کابل های رابط برق ، Patch Cordها و ... ، مسیر عبور استاندارد کابلی توکار در اتاق سرور صورت می گیرد. این کانال ها باید دارای درپوش مناسب بوده و بین مسیرهای Data و برق فاصله ایجاد نماید.
§ ساختار منطقی شبکه
ساختار منطقی و نرم افزاری سرورها امکان استفاده مطمئن از اطلاعات روی سرورها را مهیا می سازد لذا اتخاذ استراتژی مناسب ارتباط سرورها با یکدیگر و همچنین ارتباط ایستگاه های کاری با آن ها باید پس از نصب فیزیکی اتاق سرور انجام شود. درزیر به برخی از تنظیمات منطقی و نرم افزاری اشاره شده است:
o دامین کنترلر و سرویس های شبکه نظیر DHCP ، DNS و ...
o VLAN و تقسیم سوئیچی
o ایجاد Access List روی سوئیج های شبکه
o ایجاد Routing و Gatewayشبکه
o و ...
آسیب ها و نفوذ های گزارش شده به سیستم های مبتنی بر اطلاعات در سرتاسر جهان رو به افزایش است. با گذشت زمان ابزارها و روشهای نفوذ به سیستم های اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری ساده و ساده تر می شوند و نفوذگرها با این ابزار و حداقل دانش مجال نفوذ را می یابند.
بر این اساس محرمانه بودن، در دسترس بودن و یکپارچگی اطلاعات، امری اجتناب ناپذیر برای توسعه سیستم ها کامپیوتری و سرورها است و باید در برنامه تجهیز اتاق سرور مدنظر قرار گیرد. مرسوم ترین روش های امنیتی عبارتند از :
o استفاده از ویروس کش مناسب
o استفاده از فایروال با تنظیم صحیح
o نصب سیستم های نمایشگر نظیر IDS
نسخه پشتیبان
ایجاد امکانات مناسب برگرداندن اطلاعات ازبین رفته از تدابیری است که باید مدیر شبکه در دستور کار خود قراردهد. استفاده از ساختار SAN و تجهیزات مبتنی بر NAS ، همچنین Mediaهای ذخیره سازی متنوع با توجه به حجم اطلاعات و اهمیت آن ها مثال هایی از آنهاست.
نکته: درصورتیکه راه اندازی SAN را در دستور کاری خود دارید باید بستر اصلی پیاده سازی آن را در اتاق سرور پیشبینی نمایید.
سرورها ، کامپیوترهای قدرتمند با توان پردازش و ذخیره سازی بالایی هستند که به عنوان مرکز منطقی نرم افزارهای مختلف شبکه درنظر گرفته می شوند. Data Base های مختلف نظیر SQL، Oracle و ... روی این بستر ایجاد شده و ایستگاه های کاری مرتبط با شبکه را تغذیه می نمایند. با توجه به فضای محدود اتاق سرور و لزوم بهینه از فضا ، استفاده از سرور های کشویی Rackmount پیشنهاد می شود.این سرور ها سرپرست شبکه را قادر خواهند ساخت تا به راحتی به آن ها دسترسی داشته و بنا به شرایط آن ها را افزایش یا کاهش دهد.